Dekalog płodności dla kobiet i mężczyzn

Autor: dr Tomasz Bazański | TFP Macierzyństwo | autorska kampania"Zadbaj o swoją płodność." wspieraną przez Stowarzyszenie Nasz Bocian -

Artykuł w skrócie

Płodność to temat, który dotyczy każdego, kto myśli o powiększeniu rodziny – jednak jej utrzymanie wcale nie jest tak oczywiste, jak mogłoby się wydawać. Nawet u młodych, zdrowych par szansa na poczęcie dziecka w jednym cyklu wynosi zaledwie 15–20%, a na płodność wpływa wiele codziennych wyborów i nawyków. W „Dekalogu płodności” znajdziesz praktyczne wskazówki, jak dbać o zdrowie reprodukcyjne: od prawidłowej masy ciała, przez aktywność fizyczną, zdrową dietę, unikanie używek, aż po świadome podejście do badań i profilaktyki. Dowiesz się, dlaczego wiek, styl życia, środowisko pracy czy nawet pozornie niegroźne leki mogą mieć kluczowe znaczenie dla Twoich szans na zostanie rodzicem. Poznaj najważniejsze zasady, które pomogą Ci świadomie zadbać o płodność – zarówno swoją, jak i partnera

*

Osoby, które nie zagłębiają się szczególnie w temat płodności lub dopiero rozpoczynają starania o dziecko, mają przekonanie, że poczęcie malucha to bardzo prosta sprawa. Czy rzeczywiście tak jest? Nie do końca – wskaźnik płodności u ludzi, którzy znajdują się biologicznie w momencie swojej najwyższej płodności (tj. są młodzi, zdrowi, nie mają obciążeń zdrowotnych i regularnie ze sobą współżyją) mówi, że w każdym miesiącu szanse na zajście w ciążę wahają się w zakresie od 15 do 20 proc. To niedużo, a o bycie zdrowym w kontekście zdrowia reprodukcyjnego także trzeba dbać. Jak?

1. Utrzymuj prawidłową masę ciała

Wskaźnik BMI znajdujący się w przedziale 20-25 jest najkorzystniejszy z punktu widzenia płodności. Zarówno zbyt wysoka, jak i zbyt niska zawartość tkanki tłuszczowej zmniejsza płodność u kobiet, zaburzając miesiączkowanie i proces owulacji. Prawidłowa masa ciała to większa szansa na prawidłowe poczęcie, ale też mniejsze ryzyko powikłań w trakcie ciąży, łatwiejszy poród i fizjologiczny przebieg połogu. Otyłość u mężczyzn za to obniża parametry nasienia.

2. Bądź fit, to dla Ciebie dobre

Rozsądna, optymalna aktywność fizyczna zwiększa szanse na ciążę u pacjentek z normalną wagą, ale jest już szczególnie zalecana kobietom z nadwagą i otyłością. Wpływa też pozytywnie na płodność męską. Pamiętaj jednak, że przetrenowanie może zmniejszać szanse na ciążę.

3. Nie pal papierosów (nawet jednego!)

U kobiet dym papierosowy wpływa na deregulację układu hormonalnego zaburzając produkcję kluczowych hormonów płciowych, oddziałuje negatywnie na proces dojrzewania komórek jajowych i ruchliwość rzęsek jajowodowych. Palenie papierosów u mężczyzn powoduje zaburzenia erekcji, zmniejszenie integralności DNA plemnikowego oraz zmniejszenie liczby i ruchliwości plemników. Starania o dziecko trzeba zacząć od rezygnacji z nikotyny.

4. Ogranicz spożywanie alkoholu

Dla zachowania zdrowia reprodukcyjnego należy kontrolować częstotliwość i ilość przyjmowanych jednostek alkoholu. Nadużywanie alkoholu u kobiet zaburza cykl miesiączkowy i mechanizm owulacji, pogarsza jakość i ilość produkowanego śluzu szyjkowego i pochwowego. U mężczyzn obniża stężenie testosteronu, przekładając się na zaburzenia spermatogenezy oraz obniżoną sprawność seksualną. Jeśli pić, to degustacyjnie i rzadziej, niż częściej.

5. Jesteś tym co jesz

Czy istnieje coś takiego jak dieta płodności? Tak! Dieta bogata w antyoksydanty, takie jak flawonoidy, karotenoidy, witaminy A, C, E, selen, mangan, cynk, zmniejsza stres oksydacyjny komórek, poprawiając jakość oocytów oraz plemników. Ponadto ważna jest odpowiednie dostarczanie sobie witaminy D3, kwasów tłuszczowych Omega-3, żelaza, witamin z grupy B. Jedząc zdrowo będziesz też lepiej się czuć, a to zawsze jest korzyść!

6. Dbaj o higienę pracy

Zawodowe, długotrwałe narażenie na rozmaite substancje chemiczne ma niekorzystny wpływ – szczególnie na płodność męską. Warto zadbać o odpowiednie środki ochrony osobistej, częste przerwy w trakcie pracy siedzącej, ergonomię stanowiska pracy i luźne, nieopinające ubrania.

7. Oceń swoją płodność i rozważ jej zabezpieczenie

Dla siebie i swojej wiedzy, wykonaj podstawowe badania określające potencjał rozrodczy, tj. badanie AMH u kobiet i seminogram u meżczyzn. Rozważ możliwość zamrożenia nasienia, komórek jajowych. Współczesna medycyna daje coraz więcej możliwości świadomego dbania o własną płodność – zarówno w kontekście planowania rodziny, jak i zabezpieczenia potencjału rozrodczego na przyszłość. Kluczowe jest jednak, aby podjąć odpowiednie działania zanim pojawią się czynniki, które mogą ją zagrozić.

Różne przyczyny zabezpieczenia płodności

O zabezpieczeniu płodności warto pomyśleć nie tylko w przypadku planowanego leczenia onkologicznego czy operacji, ale również w innych sytuacjach, które mogą negatywnie wpłynąć na zdolność do posiadania potomstwa, takich jak:

• Wiek – naturalny spadek płodności wraz z upływem lat

• Czynniki środowiskowe (np. ekspozycja na toksyny, promieniowanie)

• Obciążenia genetyczne lub historia przedwczesnej menopauzy w rodzinie

• Choroby przewlekłe (np. endometrioza, choroby autoimmunologiczne, niektóre infekcje)

• Leczenie farmakologiczne (chemioterapia, radioterapia, leki immunosupresyjne)

• Zabiegi chirurgiczne w obrębie narządów rozrodczych

Metody zabezpieczenia płodności

Zamrożenie komórek jajowych – rekomendowane szczególnie kobietom przed leczeniem, które może uszkodzić jajniki, lub tym, które planują późniejsze macierzyństwo.

Zamrożenie nasienia – opcja dla mężczyzn przed terapią onkologiczną, operacjami czy w przypadku pogarszających się parametrów nasienia.

Zamrożenie zarodków – dla par, które planują wspólne rodzicielstwo w przyszłości.

Zamrożenie tkanki jajnikowej lub jądrowej – stosowane w wybranych przypadkach, zwłaszcza u dzieci i młodzieży.

8. Unikaj leków mogących niekorzystnie wpływać na płodność

Czy wiesz, że sterydy anaboliczne stosowane w sportach siłowych, mogą prowadzić do trwałej utraty płodności mężczyzn? W ogóle nie stosuj leków, o ile nie jest to bezwzględnie konieczne.

9. Uprawiaj bezpieczną aktywność seksualną

Niewykryte lub nieleczone choroby przenoszone drogą płciową bardzo często przebiegają praktycznie bezobjawowo, ale niosą wiele szkód w kontekście zdrowia reprodukcyjnego pary. Ryzykowne zachowania seksualne sprzyjają przewlekłym stanom zapalnym w obrębie narządu rodnego żeńskiego. U mężczyzn mogą doprowadzić dojść do zapalenia gruczołu krokowego oraz najądrza. Trzeba się kochać bezpiecznie, a ewentualne choroby czy infekcje leczyć pod okiem specjalisty.

10. Wiek ma znaczenie

Wrogiem płodności, którego nie da się pokonać, jest wiek. Optymalna płodność występuję do 30. roku życia. Powyżej 35. roku życia potencjał rozrodczy zdecydowanie maleje, a po 40. istnieje realnie niewielka szansa na spontaniczną, prawidłowo rozwijającą się ciążę. Choć nie da się zatrzymać upływu czasu, współczesna medycyna oferuje skuteczne metody zabezpieczenia płodności (mrożenie jajeczek, mrożenie nasienia), które pozwalają zachować szansę na macierzyństwo w przyszłości – nawet wtedy, gdy naturalna płodność już znacznie się obniżyła.