Znaczenie stresu oksydacyjnego w nasieniu

Autor: dr Aleksandra Rosiak-Gill | TFP Fertility Vitrolive

Artykuł w skrócie:

• Stres oksydacyjny to zaburzenie równowagi między wolnymi rodnikami a antyoksydantami w organizmie, które powoduje uszkodzenia komórek plemników i negatywnie wpływa na ich strukturę, ruchliwość oraz zdolność zapłodnienia.

• Stres oksydacyjny uszkadza błony komórkowe i DNA plemników, co osłabia ich zdolność do przemieszczania się i zapłodnienia, a także podnosi ryzyko niepowodzeń we wczesnym rozwoju zarodka.

• Diagnostyka stresu oksydacyjnego odbywa się w klinikach specjalistycznych z wykorzystaniem aparatu MiOXSYS, co umożliwia precyzyjne określenie poziomu równowagi oksydacyjnej i dobranie terapii.

• Leczenie obejmuje zmianę stylu życia oraz suplementację istotnymi antyoksydantami.

• Nadmierna suplementacja antyoksydantami może prowadzić do ujemnego stresu oksydacyjnego, dlatego ważne jest kontrolowanie poziomu i odpowiednie dawkowanie terapii, a w razie potrzeby przerwanie na pewien czas suplementacji i ponowne badanie.

Stres oksydacyjny staje się coraz częściej wymienianym czynnikiem w badaniach nad męską niepłodnością. Oznacza on zachwianie równowagi między produkcją wolnych rodników a obecnością antyoksydantów, co może niekorzystnie wpływać na funkcjonowanie komórek plemników. Rosnąca liczba badań wskazuje, że stres oksydacyjny w nasieniu mężczyzn jest jedną z istotnych przyczyn obniżonej płodności, w tym niepłodności idiopatycznej, czyli takiej, której przyczyny nie są jednoznacznie określone.

Czym jest stres oksydacyjny?

Stres oksydacyjny jest stanem, w którym równowaga między reaktywnymi formami tlenu (RFT), czyli wolnymi rodnikami, a antyoksydantami w organizmie zostaje zaburzona. Wolne rodniki to reaktywne cząsteczki powstające w procesach metabolicznych, które w nadmiarze mogą uszkadzać komórki, w tym także plemniki. W warunkach fizjologicznych organizm posiada mechanizmy obronne, które neutralizują te cząsteczki, jednak gdy ich produkcja przewyższa możliwości antyoksydacyjne organizmu, dochodzi do stresu oksydacyjnego.

Przyczyny stresu oksydacyjnego

Przyczyny stresu oksydacyjnego w nasieniu można podzielić na czynniki egzogenne i endogenne. Pierwsze z nich obejmują elementy stylu życia, takie jak palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu, nieodpowiednia dieta i otyłość. Niekorzystnie wpływają także przewlekły stres, intensywny wysiłek fizyczny, późne ojcostwo oraz środowiskowe źródła zanieczyszczeń, jak metale ciężkie czy pestycydy.

Czynniki endogenne to głównie stany chorobowe i zaburzenia, takie jak żylaki powrózka nasiennego, wnętrostwo, infekcje układu płciowego oraz obecność niedojrzałych plemników. Wzrost stresu oksydacyjnego może wynikać również z chorób ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca czy nowotwory.

Wpływ stresu oksydacyjnego na męską płodność

Badania wskazują, że stres oksydacyjny prowadzi do licznych uszkodzeń w komórkach plemników, wpływając negatywnie na ich strukturę i funkcjonowanie. Reaktywne formy tlenu uszkadzają błony komórkowe oraz DNA plemników, co powoduje osłabienie ich aktywności i zdolności do przemieszczania się oraz zapłodnienia komórki jajowej. Nadmiar wolnych rodników może zaburzać kluczowe procesy, takie jak kapacytacja, hiperaktywacja, reakcja akrosomalna i połączenie plemnika z komórką jajową.

W wyniku tych uszkodzeń maleją szanse na zapłodnienie oraz prawidłowy rozwój zarodka. Utrata integralności DNA w plemnikach może dodatkowo zwiększać ryzyko niepowodzeń na wczesnych etapach rozwoju embrionalnego, co może mieć wpływ na płodność mężczyzn i powodzenie w staraniach o potomstwo.

Jak zbadać poziom stresu oksydacyjnego w nasieniu?

Diagnostyka stresu oksydacyjnego w nasieniu jest dostępna w wielu klinikach specjalizujących się w leczeniu niepłodności. Wykonuje się ją przy użyciu aparatu MiOXSYS, co pozwala na precyzyjne określenie poziomu stresu oksydacyjnego i umożliwia dobranie odpowiedniej terapii antyoksydacyjnej. Badanie najlepiej przeprowadzić przed rozpoczęciem leczenia, aby uniknąć ryzyka przedawkowania antyoksydantów.

Wskazaniem do badania są m.in. idiopatyczna niepłodność, nieprawidłowe parametry nasienia, żylaki powrózka nasiennego, stany zapalne, a także nawracające poronienia czy brak ciąży mimo prawidłowych wyników nasienia.

Nieprawidłowy poziom stresu oksydacyjnego – co dalej?

Podwyższony poziom stresu oksydacyjnego może być wynikiem stylu życia lub problemów zdrowotnych, ale w wielu przypadkach można go skutecznie obniżyć, stosując się do zasad zdrowego trybu życia oraz odpowiednio dobranej suplementacji. Oto kilka kroków, które mogą pomóc w przywróceniu równowagi oksydacyjnej:

• Zmiana stylu życia – unikanie używek takich jak alkohol i papierosy, regularna aktywność fizyczna i odpowiednia ilość snu sprzyjają równowadze oksydacyjnej.

• Suplementacja antyoksydantami – witaminy C i E, selen, karnityna oraz cynk to kluczowe antyoksydanty wspierające organizm w neutralizowaniu wolnych rodników.

• Dieta bogata w antyoksydanty – na wsparcie zdrowia komórek nasienia korzystnie wpływa spożywanie produktów o wysokiej zawartości antyoksydantów, takie jak owoce jagodowe, kiwi, szpinak, rukola lub natka pietruszki.

• Redukcja stresu – regularny odpoczynek, praktykowanie technik relaksacyjnych oraz dbanie o zdrowy sen mogą znacząco obniżyć poziom stresu oksydacyjnego.

Ujemny stres oksydacyjny – rzadki, lecz możliwy

Nadmierna suplementacja antyoksydantami może przynieść odwrotny skutek, obniżając poziom reaktywnych form tlenu (RFT) poniżej optymalnego stężenia. Może to wynikać np. z nadmiernego stosowania preparatów antyoksydacyjnych, zwłaszcza przyjmowanych długotrwale lub w dużych ilościach.

W takich przypadkach pomocne jest przerwanie suplementacji na pewien czas, a następnie ponowne zbadanie poziomu stresu oksydacyjnego po kilku miesiącach, aby ustalić, czy i w jakiej formie kontynuować terapię.

Przeczytaj również: Badanie płodności u mężczyzn. Od czego zacząć i co warto sprawdzić?